บทเสภาขุนช้างขุนแผน

26 ตุลาคม 2561 (ผู้ดูแลระบบ) วรรณคดีไทย

บทเสภาขุนช้างขุนแผน

เรื่องย่อ ขุนช้างขุนแผน

ตอนที่ ๑ กำเนิดขุนช้างขุนแผน

เนื้อหากล่าวยอพระเกียรติสมเด็จพระพันวษา จากนั้นกล่าวถึงครอบครัว ๓ ครอบครัวในเมืองสุพรรณบุรี คือ ครอบครัวของขุนไกรพลพ่ายกับนางทองประศรี ซึ่งต่อมามีลูกชายชื่อพลายแก้ว ครอบครัวของขุนศรีวิชัยกับนางเทพทอง ซึ่งต่อมามีลูกชายชื่อขุนช้าง และครอบครัวพันศรโยธากับนางศรีประจัน ซึ่งต่อมามีลูกสาวชื่อนางพิม ทั้งพลายแก้ว ขุนช้างและนางพิม ต่างเป็นเพื่อนเล่นกันตั้งแต่ยังเด็ก

ตอนที่ ๒ พ่อขุนช้างขุนแผน

เมื่อสมเด็จพระพันวษาจะเสด็จไปล่ากระบือป่าที่สุพรรณบุรี จึงตรัสสั่งขุนศรีวิชัยไปบอกขุนไกรให้เตรียมรับเสด็จ เมื่อสมเด็จพระพันวษาเสด็จไปล่ากระบือ ขุนไกรก็ไล่ต้อนกระบือมาให้ แต่กระบือแตกตื่นไม่ยอมเข้าคอก และขุนไกรได้ฆ่ากระบือตายจำนวนมาก ขุนไกรจึงถูกสั่งประหารชีวิต ก่อนถูกประหารชีวิต ขุนไกรขอให้หลวงฤทธานนท์ช่วยส่งข่าวแจ้งให้นางทองประศรีทราบด้วย เมื่อนางประศรีรู้ข่าว จึงพาพลายแก้วหนีไปอยู่ที่กาญจนบุรี ฝ่ายทางบ้านขุนศรีวิชัยนั้น โจรเข้าปล้นบ้านและฆ่าขุนศรีวิชัยตาย ส่วนพันศรโยธาก็เป็นไข้ป่าตาย

ตอนที่ ๓ พลายแก้วบวชเณร

เมื่อพลายแก้วอายุครบบวชเป็นสามเณร นางทองประศรีก็บวชพลายแก้วที่วัดส้มใหญ่ ต่อมานางทองประศรีก็พาเณรแก้วมาฝากไว้กับสมภารที่วัดป่าเลไลย เณรแก้วก็ได้เล่าเรียนศึกษาวิชาต่างๆและสามารถเทศน์มหาชาติได้ไพเราะ ฝ่ายขุนช้างนั้นได้แต่งงานกับนางแก่นแก้ว ต่อมางก็ป่วยตาย เมื่อถึงวันออกพรรษา มีเทศน์มหาชาติที่วัดป่าเลไลย นางพิมฟังเทศน์ เผอิญสมภารอาพาธ เณรแก้วจึงได้เทศน์กัณฑ์มัทรีแทนและเทศน์ได้ไพเราะมาก นางพิมจึงเปลื้อผ้าห่มบูชากัณฑ์เทศน์

ตอนที่ ๔ พลายแก้วขอเป็นชู้กับนางพิม

เณรแก้วไปบิณฑบาตบ้านนางพิมพ์ เณรแก้ววานนางสายทองเป็นสื่อให้ เณรแก้วสึกแล้วแอบไปหานางพิมพ์ที่ไร่ฝ้าย ต่อมาพลายแก้วได้เข้านางพิม แล้วก็กลับไปบวชที่วัดป่าเลไลย

ตอนที่ ๕ ขุนช้างขอนางพิม

ขุนช้างหลงรักนางพิม จึงอ้อนวอนให้แม่ไปขอนางพิมให้ แต่นางเทพทองไม่ยอมไป ขุนช้างจึงไปหานางศรีประจันพูดจาทาบทามขอนางพิม นางพิมครวญหาเณรแก้ว สายทองจึงนำความไปบอกแก่เณรแก้ว ทั้งสองพูดจาหยอกเอินกัน สมภารรู้เข้าจึงไล่ตี เณรแก้วจึงหนีไปอยู่ที่วัดแค

ตอนที่ ๖ พลายแก้วเข้าห้องนางสายทอง

นางศรีประจันตกลงให้ขุนช้างมาสู่ขอนางพิม นางพิมจึงออกไปแจ้งเรื่องแก่เณรแก้ว เณรแก้วสึกแล้วเข้าหานางพิมและเข้าห้องนางสายทองด้วย

ตอนที่ ๗ พลายแก้วแต่งงานกับนางพิม

พลายแก้วไปกาญจนบุรีและให้นางทองประศรีมาสู่ขอนางพิม นางพิมและพลายแก้วก็ได้แต่งงานกัน ขุนช้างได้เป็นเพื่อนเจ้าบ่าว

ตอนที่ ๘ พลายแก้วถูกเกณฑ์ทัพ

เมืองเชียงใหม่ยกทัพมาตีเมืองเชียงทอง สมเด็จพระพันวษาจึงหาผู้อาสาศึก ขุนช้างเห็นเป็นโอกาสดีที่จะกำจัดพลายแก้ว จึงกราบทูลพระพันวษาเรื่องหลายแก้ว พลายแก้วแต่งตั้งให้เป็นแม่ทัพออกศึก

ตอนที่ ๙ พลายแก้วยกทัพ

ก่อนพลายแก้วยกทัพไป นางทองประศรี พลายแก้วและนางพิมได้ปลูกต้นโพธิ์ไว้คนละต้นเป็นโพธิ์เสี่ยงทาย พลายแก้วยกทัพไปและทำศึกได้ชัยชนะ

ตอนที่ ๑๐ พลายแก้วได้นางลาวทอง

พลายแก้วยกทัพตามทัพเชียงใหม่ไปและได้ยกไปที่บ้านจอมทอง แต่มิได้ทำร้ายชาวบ้าน แสนคำแมนและนางศรีเงินยวง จึงยกนางลาวทองลูกสาวให้พลายแก้ว

ตอนที่ ๑๑ นางพิมเปลี่ยนชื่อวันทอง

นางพิมล้มเจ็บ ขรัวตาจูวัดป่าเลไลยจึงให้เปลี่ยนชื่อเป็นวันทอง ขุนช้างมาลวงหลอกนางวันทองว่าพลายแก้วตาย เมื่อไปดูต้นโพธิ์ที่ปลูกไว้ก็เหี่ยวเฉาลง เพราะขุนช้างแอบไปทำร้ายต้นโพธิ์

ตอนที่ ๑๒ นางศรีประจันยกนางวันทองให้ขุนช้าง

นางศรีประจันบังคับให้นางวันทองแต่งงานกับขุนช้าง

ตอนที่ ๑๓ พลายแก้วได้เป็นขุนแผน ขุนช้างได้นางวันทอง

สมเด็จพระพันวษาแต่งตั้งให้พลายแก้วเป็นขุนแผน ขุนแผนกลับไปหานางวันทองรู้เรื่องทั้งหมด จึงจะไปฆ่าขุนช้าง นางลาวทองห้ามขุนแผนไว้ วันทองกับลาวทองทะเลาะวิวาทกันด้วยความหึงหวง วันทองน้อยใจจะผูกคอตาย ขุนแผนทิ้งนางวันทองกลับไปกาญจนบุรี นางวันทองจึงอยู่เป็นภริยาของขุนช้าง

ตอนที่ ๑๔ ขุนแผนบอกกล่าว

ขุนแผนคิดถึงนางวันทอง ขึงลอบขึ้นเรือนขุนช้าง จับขุนช้างมัดติดกับนางวันทอง แล้วแกล้งย้อนกลับมาทำทีพึ่งมา ประจานให้ทั้งสองได้รับความอับอาย แล้วขุนแผนก็กลับไปอยู่เมืองกาญจนบุรี ขุนช้างก็พาวันทองกลับไปบ้านเดิม

ตอนที่ ๑๕ ขุนแผนต้องพรากนางลาวทอง

สมเด็จพระพันวษาโปรดให้ขุนช้างขุนแผนเข้าหัดราชการกพระหมื่นศรีที่กรุงศรีอยุธยา วันหนึ่งนางลาวทองเจ็บหนักจึงฝากเวรไว้กับขุนช้าง ขุนช้างจึงกราบทูลว่า ขุนแผนทิ้งราชการไปหานางลาวทอง สมเด็จพระพันวษากริ้ว จึงให้พานางลาวทองไปไว้ในวัง

ตอนที่ ๑๖ กำเนิดนางวันทองบุตรนางบัวคลี่

ขุนแผนโกรธขุนช้างจึงคิดจะชิงนางวันทองคืน จึงออกหาของดี ๓ อย่างคือ ดาบฟ้าฟื้น กุมารทอง และโหงพราย ขุนแผนแต่งงานกับนางบัวคลี่แล้วได้ผ่าท้องเอาลูกไปทำพิธีย่างให้เป็นกุมารทอง จากนั้นขุนแผนตีดดาบฟ้าฟื้นและได้ม้าสีหมอก

ตอนที่ ๑๗ ขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้างได้นางได้แก้วกิริยา

ขุนแผนขึ้นเรือนขุนช้าง และได้เข้าไปในห้องนางแก้วกิริยา ซึ่งบิดานำมาฝากไว้กับขุนช้าง ขุนแผนได้นางเป็นภรรยา และได้เงินไว้ไถ่ตัวแล้วขุนแผนก็พานางวันทองไปด้วย

ตอนที่ ๑๘ ขุนแผนพานางวันทองหนี

ขุนแผนพานางวันทองหนีไป

ตอนที่ ๑๙ ขุนช้างตามนางวันทอง

ขุนช้างพาพรรคพวกตามหานางวันทอง พบกับขุนแผนแต่สูกับขุนแผนไม่ได้ จึงไปเข้าเฝ้าสมเด็จพระพันวษา

ตอนที่ ๒๐ ขุนช้างฟ้องว่าขุนแผนเป็นกบฏ

ขุนช้างฟ้องสมเด็จพระพันวษาว่าขุนแผนเป็นกบฏ สมเด็จพระพันวษาจึงให้กองทัพยกไปจับขุนแผนมา แต่ขุนแผนต่อสู้

ตอนที่ ๒๑ ขุนแผนลุแก่โทษ

ขุนแผนพานางวันทอหลหนีพระราชอาญาอยู่ในป่า จนกระทั่งนางวันทองตั้งครรภ์ ขุนแผนสงสารนาง จึงเข้ามอบตัวกับพระพิจิตร พระพิจิตรจึงส่งตัวขุนแผนกับนางวันทองมายังกรุงศรีอยุธยา ฝ่ายนางแก้วกิริยาได้ถั่วจากขุนช้าง และได้พบกับขุนแผนและนางวันทอง

ตอนที่ ๒๒ ขุนแผนชนะความขุนช้าง

จมื่นศรีนำตัวขุนแผนและวันทองเข้าเฝ้าสมเด็จพระพันวษา กราบทูลเรื่องราวทั้งหมดให้ทรงทราบ ขุนแผนชนะความขุนช้าง และได้นางวันทองคืน ขุนช้างมีโทษถึงตายแต่ขุนแผนไม่เอาคาม ขุนช้างจึงถูกปรับสินไหม

ตอนที่ ๒๓ ขุนแผนติดคุก

ขุนแผนขอให้จมื่นศรีทูลขอนางลาวทอง สมเด็จพระพันวษากริ้ว จึงให้เอาขุนแผนไปจำคุก ขุนช้างจึงมาฉุดนางวันทองไป

ตอนที่ ๒๔ กำเนิดพลายงาม

วันทออยู่กับขุนช้างจนคลอดพลายงาม ขุนช้างลวงพลายงามไปฆ่าแต่โหงพรายช่วยไว้ได้ นางวันทองจึงให้พลายงามไปอยู่กับย่าที่กาญจนบุรี นางทองประศรีเลี้ยงพลายงามไว้และพาพลายงามไปเยี่ยมพ่อ ต่อมาจมื่นศรีพาพลายงามเข้าถวายตัว

ตอนที่ ๒๕ เจ้าล้านช้างถวายนางสร้อยทองแก่พระพันวษา

พระเจ้าล้านช้างไม่ยอมยกนางสร้อยทองให้แก่พระเจ้าเชียงใหม่ที่ให้ทูตไปขอ แต่จะถวายให้แกสมเด็จพระพันวษา

ตอนที่ ๒๖ เชียงใหม่ชิงนางสร้อยทอง

พระเจ้าเชียงใหม่รู้ข่าวพระเจ้าล้านช้างจะส่งนางสร้อยทองไปกรุงศรีอยุธยา จึงให้แสนตรีเพชรกล้ามาชิงนางไป

ตอนที่ ๒๗ พลายงามอาสา

พระเจ้าเชียงใหม่มีพระราชสารท้าสมเด็จพระพันวษา สมเด็จพระพันวษาจึงให้หาผู้อาสาทำศึก พลายงามเข้ารับอาสา และทูลขออภัยโทษให้ขุนแผน ขุนแผนกับนางแก้วกิริยามาอยู่บ้านจมื่นศรี สมเด็จพระพันวษาปล่อยนางลาวทอง ต่อมมานางแก้วกิริยาคลอดพลายชุมพล

ตอนที่ ๒๘ พลายงามได้นางศรีมาลา

ขุนแผนและพลายงามยอทัพไปและได้แวะเมืองพิจิตร พลายงามลอบเข้าหานางศรีมาลา ขุนแผนรู้เข้าจึงสู่ขอศรีมาลาให้พลายงาม เสร็จศึกแล้วจึงจะจัดพิธีแต่งงาน

ตอนที่ ๒๙ ขุนแผนแก้พระท้ายน้ำ

ขุนแผนและพลายงามทำศึกชนะ ช่วยพระท้ายน้ำได้

ตอนที่ ๓๐ ขุนแผนและพลายงามจับพระเจ้าเชียงใหม่

ขุนแผนและพลายงามยกทัพไปประชิดเมืองเชียงใหม่และลอบเข้าไปในเมือง พระเจ้าเชียงใหม่ยอมแพ้

ตอนที่ ๓๑ ขุนแผนและพลายงามยกทัพกลับ

ขุนแผนและพลายงามยกทัพกลับ และได้นำพระเจ้าเมืองเชียงใหม่ พระมเหสีและนางสร้อยฟ้า พระธิดากรุงศรีอยุธยาด้วย ขากลับขุนแผนและพลายงามก็ได้แวะที่เมืองพิจิตร

ตอนที่ ๓๒ ถวายนางสร้อยทองสร้อยฟ้า

เมื่อกลับมากรุงศรีอยุธยา สมเด็จพระพันวษาประทานบำเหน็จให้ขุนแผนเป็นทีพระสุรินทร์ทรฦาไชยมไหศูรย์ภักดี รั้งเมืองกาญจนบุรี พลายงามเป็นจมื่นไวยวรนาถ ทรงแต่งตั้งนางสร้อยทองให้เป็นพระสนม

ตอนที่ ๓๓ แต่งงานพระไวย

สมเด็จพระพันวษาประทานนางสร้อยฟ้าให้แก่พระไวย สมเด็จพระพันวษาตรัสสั่งให้รับนางศณีมาลามาแต่งงานกับพระไวย วันทองกับขุนช้างมาช่วยงานแต่งงาน ขุนช้างกับพระวัยทะเลาะกัน พระไวยทำร้ายขุนช้างจนสลบ

ตอนที่ ๓๔ ขุนช้างเป็นโทษ

ขุนช้างทูลฟ้องพระวัย สมเด็จพระพันวษาทรงชำระความขุนช้างกับพระไวย ทั้งสองดำน้ำพิสูจน์ ขุนช้างแพ้ สมเด็จพระพันวษาตรัสสั่งให้ประหารชีวิตขุนช้าง นางวันทองจึงอ้อนวอนพระไวยให้ทูลขอโทษให้ พระไวยเห็นแก่แม่จึงทำตาม ขุนช้างและนางวันทองกลับไปอยู่สุพรรณบุรี

ตอนที่ ๓๕ ขุนช้างถวายฎีกา

พระไวยคิดแค้น จะพรากนางวันทองจากขุนช้าง จึงลอบขึ้นเรือนขุนช้าง และพานางวันทองไปอยู่ที่บ้าน ขุนช้างถวายฎีกา สมเด็จพระพันวษาจึงให้ชำระความเรื่องนางวันทอง ให้เลือกเอาว่าจะอยู่กับขุนแผนหรือขุนช้าง หรือพระไวยผู้เป็นลูก นางวันทองทูลเป็นกลาง สมเด็จพระพันวษากริ้ว ตรัสให้ประหารชีวิตนางวันทอง เพราะทรงคิดว่านางต้องการท้งสองชาย

ตอนที่ ๓๖ ฆ่านางวันทอง

พระไวยทูลขอโทษนางวันทอง สมเด็จพระพันวษาทรงยกโทษให้ พระไวยรีบขี่มาโบกธงขาวมา เพชฌฆาตเข้าใจผิด จึงประหารนางวันทอง

ตอนที่ ๓๗ นางสร้อยฟ้าทำเสน่ห์

ฝ่ายสร้อยฟ้ากับศรีมาลาก็มีเรื่องวิวาทกัน นางสร้อยฟ้าจึงไปหาเถรขวาดให้ทำเสน่ห์พระไวย

ตอนที่ ๓๘ พระไวยถูกเสน่ห์

พระไวยหลงเสน่ห์นางสร้อยฟ้า เฆี่ยนตีนางศรีมาลา พลายชุมพลเข้าช่วยก็ถูกตีไปด้วย พลายชุมพลจึงหนีไปหาตายายที่สุโขทัย

ตอนที่ ๓๙ ขุนแผนส่องกระจก

ขุนแผน พระพิจิตร และนางบุษบามาหาพระไวย ขุนแผนทำกระจกมนต์ส่องดูก็รู้ว่า พระไวยต้องเสน่ห์ ขุนแผนตัดพ่อตัดลูกกับพระไวย และกลับไปกาญจนบุรี คิดแผนจะฆ่าพระไวย ขุนแผนชวนพลายชุมพลไปล้างแค้นพระไวย พลายชุมพลปลอมตัวเป็นมอญ แต่งทัพหุ่น ยกทัพมาทำท่าจะตีกรุงศรีอยุธยา

ตอนที่ ๔๐ พระไวยแตกทัพ

สมเด็จพระพันวษาตรัสให้ขุนแผนไปรบ ขุนแผนแกล้งทำเป็นแพ้แล้วถูกจับตัวไป พระพันวษาจึงให้พระไวยออกรบ ระหว่างทางเปรตนางวันทองมาห้ามทัพพระไวยไว้ แต่สำเร็จ พระไวยกับพลายชุมพลสู้กันขุนแผนจะฟันพระไวย พระไวยจึงหนีกลับไปทูลเรื่องราวให้สมเด็จพระพันวษาทรงทราบ พระองค์จึงให้นางศรีมาลาไปรับขุนแผน

ตอนที่ ๔๑ พลายชุมพลจับเสน่ห์

นางศรีมาลารับขุนแผนและพลายชุมพลเข้ามากรุงศรีอยุธยา ขุนแผนจึงทูลเรื่องราวที่พระไวยถูกเสน่ห์ พลายชุมพลอาสาจับเสน่ห์ จับเถรขวาดและเณรจิ๋วไว้ได้ แต่ภายหลังทั้งสองหนีไปได้ สมเด็จพระพันวษาตรัสสั่งให้นางสร้อยฟ้าและศรีมาลาลุยไฟพิสูจน์

ตอนที่ ๔๒ นางสร้อยฟ้าศรีมาลาลุยไฟ

นางศรีมาลาลุยไฟชนะ สมเด็จพระพันวษาตรัสสั่งให้ประหารชีวิตนางสร้อยฟ้า นางศรีมาลาจึงทูลขอชีวิตนางสร้อยฟ้า สมเด็จพระพันวษาตรัสสั่งให้ขับนางสร้อยฟ้าไปเสีย นางจึงกลับไปเชียงใหม่ ต่อมามีลูกชื่อพลายยง ส่วนนางศมาลามีลูกชื่อพลายเพชร

ตอนที่ ๔๓ จระเข้เถรขวาด

เถรขวาดคิดจะแก้แค้นพลายชุมพล จึงแปลงตัวเป็นจระเข้ไล่ฆ่าคนมาเรื่อยๆ จนถึงกรุงศรีอยุธยา พลายชุมพลอาสาจับจระเข้เถรขวาดได้ เถรขวาดจึงถูกประหารชีวิต สมเด็จพระพันวษาทรงแต่งตั้งให้พลายชุมพลเป็นหลวงนายฤทธิ์

 

ขอบคุณข้อมูลจาก https://sites.google.com/site/khwamruphasathai/wrrnkhdi-laea-wrrnkrrm/bth-sepha-khun-chang-khun-1